Хүний бие 100 гаруй төрлийн 50000 тэрбум эсээс бүтдэг. Эдгээр эсүүд үүрэг бүтцээрээ хэсэг бүлгүүдэд ялгарч хүний бүхэл бүтэн бие махбодыг бүтээдэг. Эдгээр бүлэг эсүүдийн биед гүйцэтгэх үүрэг хүний биеийн эс бүрийн бөөмөнд хадаглагддаг 46 хромосомыг бүрдүүлэгч дезоксорибонуклейн хүчлийн гинжний нуклеотид хэмээх азотлог дөрвөн суурийн дараалалаар илрэх генийн идэвхжлээр тодорхойлогддог.
Хүний их биеийн эсд байгаа 46 хромосомыг 2х109 ген бүтээдэг. Эдгээрээс 30000 орчим нь хүний биед тодорхой үүрэг хүлээж оролцдог бол үлдсэн нь хүнийг амьтны хувьд орчин нөхцөл өөрчлөгдөхөд түүнд дасан зохицох шинэ шинж төрх бүрдүүлэх удмын нөөц талбар болдог. Гэтэл хүний бие 30000-хан генээр зохицуулагддаг гэж үзэж болохгүй. Хэдийгээр хүний эсд агуулагдах эдгээр генийн нэг нь нэг шинжийг тодорхойлдог гэдэг авч олон ген нийлж өөр нэг шинжийг тодорхойлж болдог. Өөрөөр хэлбэл 30000 ген сэлгэмэлийн хуулиар хоршиж хүний биеийн шинжийг бүтээдэг гэвэл мэдээлэл удирдлагын асар баян орон зай болно. Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс хослон сууж айл гэр бүл болж дундаас нь хүүхэд төрөх гэдэг нь ээжээсээ 50 хувь, ааваасаа 50 хувь удмын мэдээллийг солбицол сэлгэмэлийн зарчмаар цоо шинэ 30000 генийн багцийн бүрдэлтэй шинэ хүн бүрдэх үйл юм. Ингэж шинэ хүн бүрдэхдээ ээж ааваасаа биеийн шинж тодорхойлох генийг багц багцаар нь авдаг тийм болохоороо нэг ээж аавтай эгч дүүс удмын шинжийг тодорхойлох генийн багцаараа ойр төстэй байдаг. Зөвхөн эгч дүүс ч байгаад тогтохгүй цусан төрлийн хүмүүсийн генийн багц ч ойр төстэй байдаг.Ийм болохоор цусан төрлүүд өөр хоорондоо гэр бүл болоход тэдгээрийн дундаас төрсөн шинэ хүн генийн багцын баяжилгүй төрөх, ингэснээр тэр удамд байсан эмгэг шинж өвчинг тодорхойлох нуугдмал генүүд уул хүний шинж тодорхойлоход орж ирж удмын өвчтэй төрөх нь ихэсч улмаар тэр удам устахад хүрдэг.Аливаа амьтны сүрэг цусаа сэлбэж удмын сангийн багцаа баяжуулж сүргийн тоо толгойгоо олшруулж хүчирхэгжүүлэх тийм зөн бэлгийн үйлдэл авир араншинтай байдаг. Азарга гэхэд л өөрийн хураасан сүргээсээ үрээ байдсаа хасч хөөгөөд өөр азарганы сүргээс байдас хурааж сүргийн бүтцээ сэлгэж, удмаа баяжуулж байдгийг бид мэднэ. Хүн хүний нийгэмд ч ийм чанар өндөр дээд төвшинд илэрдэг. Монголд Монгол үндэстний энэ үйлдэл авир араншинд төр засгийн буруутай бодлогоос болж садаа учирч Монгол хүний удмын сан ядуурч Монгол хүний биологи нийгмийн чанар буурч энэ нь үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөхүйц болоод байна.
Төрөл ойртсон гэр бүлд удамшлын элдэв эмгэг, төрөлхийн гажиг согог ихэсдэг
Төрөл ойртолт буюу энгийнээр цус ойртолт нь Монгол хүний удмын санг ядууруулж баяжил, цэвэршилтийг нь саатуулах тахал болж байна. Нуугдмал генээр дагаж удамшдаг өвчний илрэх магадлалыг тооцож үзвэл ах дүүс болон эгч дүүсийн хүүхдүүд хоорондоо гэр бүл болвол дөрвөн хүүхдийн нэгд нь илэрч болох бол дөрвөн үе холдсон гэрлэлтийн үед 32 хүүхэд тутмын нэгд нь дээрх удмын өвчин илрэх магадлалтай, тав дахь үеийн гэрлэлтийн үед 64 хүүхдийн нэгд нь ес дэх үед 1024 хүүхдийн нэгд нь энэ өвчин илрэх магадлалтай болж түүнээс айх аюул багасдаг. Хүн амын дунд төрөл ойртолт шууд, шууд бус гэсэн хоёр хэлбэрээр илэрдэг. Шууд төрөл ойртолт гэдэг нь ураг төрлийн холбоо бүхий хүмүүс хоорондоо гэрлэснээс болдог үзэгдэл юм. Хүн амын дотор ургийн бичгээ хөтөлдөг заншил гээгдсэн учир есөн үе удмын доторх ураг төрлийн холбоогоо тогтоох асуудал анхаарлын гадна орхигдсоноос шууд төрөл ойртолт илэрдэг. Төрөл ойртсон гэр бүлд удамшлын элдэв эмгэг, төрөлхийн гажиг согог оюуны хомсдол ихэсдэг болох нь С.Ганболд, Ц.Цэрэндаш, Ц.Батсуурь (2001) нарын судалгаагаар хөдөлшгүй баримтаар тогтоогдсон. Тэдний судалгаагаар зуршмал зулбалт төрөл ойртсон гэр бүлд 6.35 хувь хувь байхад төрөл ойртоогүй гэр бүлд 0.87 хувь буюу даруй 5 дахин цөөн байдаг бол хүүхдийн эндэгдэл төрөл ойртсон гэр бүлд 26.19 хувь байхад төрөл ойртоогүй гэр бүлд 20.67 хувь байгаа дүн гарсан. Шууд бус төрөл ойртолт гэдэг нь ураг төрлийн хувьд шууд холбоогүй боловч олон үе дамжсан нэг нутаг усны хүмүүс ихэвчлэн хоорондоо гэрлэснээс үүсдэг үзэгдэл юм. Энэ хэлбэрийн цус ойртолтод төрийн захиргааны бүтэц зохион байгуулалт газар зүйн байршил, хүн амын нягтаршил генетик миграц гол нөлөө үзүүлдэг Ц.Цэрэндашийн (2000) хөдөөгийн хүн амын дүнд явуулсан генетик миграцийн судалгаагаар баг дотроо гэрлэлт 68.4-99 хувь сумын төвийн хэмжээнд гэрлэлт 13.8-67 хувь байгаа нь тогтоогдсон. Энэ нь манай улсын хэмжээнд цус ойртолт үндэсний аюулгүй байдлын төвшинд хүрсэн асуудал болжээ гэдгийн бодит нотолгоо юм. Энэ хэлбэрийн төрөл ойртолтонд Монголын хүн амыг хэт жижигрүүлсэн засаг захиргааны нэгжид хуваасан явдал ноцтой нөлөөлж байна. Үүнээс болоод багийн хүн ам харьцангуй цөөн болж тэр дотроо нөхөн үржихүйд орох насанд хүрсэн гэр бүл болох насны хүмүүс бүр ч цөөн хувийг эзэлж холын хамаатан садангууд хоорондоо гэрлэхэд хүргэж байна. Үүнийг зогсооход бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалыг ажил болгож хэрэгжүүлэх асуудал гол нөлөөтэй юм. Үүнээс гадна ажил орлогоо бараадаж багаас сум руу, сумаас аймаг руу, аймгаас хот нийслэл рүү хүмүүс нүүдэллэх асуудал ихэсч, энэ нь баг сумын иргэдийн удмын санг ядууруулах байдалд хүргэж байгааг зогсоох хэрэгтэй юм. Ингэхийн тулд аймаг дундын үйлдвэрлэлийн парк, сумдад жижиг дунд үйлдвэрийг олноор байгуулах ёстой юм. Ингэж байж хэмээжин хот руу чиглэсэн их нүүдэл саарч төрийн бодлого Монгол орны бүх нутаг нугыг хамарсан далайцтай ажил болж чадна.
Залуус нь харьд гарч, эмс охид нь харийн хүнтэй сууж байгаа нь удмын санг ядууруулах аюулыг бий болгож байна
Монгол хүний удмын сангийн баяжилтийг төрийн алсын хараатай бодлогоор удирдан чиглүүлэх ёстой. Их Чингис хаан их хаадын төрийн холч мэргэн бодлогын ачаар Монгол хүн удмын их баялаг сантай дэлхийн талыг эзэлсэн аян дайн хийж чадварлаг эрсийг дэлхий даяар тараасан гэмтэй ч хацар гоо охид уран гартай эрдэм номтой чанарлаг хүмүүсийг олзолж заримыг нь дайны төлбөрт авч Монгол зоны удмын санг баяжуулж байсан.
Үүний ачаар 1921 онд ардын хувьсгал ялахад манай хүн ам 400 гаруйхан мянга болж Монгол үндэстэн устах нь гэж тооцогдож байсан аюулаас ангижирч чадсан. Ардын засгаас сургууль тэнхим байгуулж оршин суугчдын сууршмал байдалд хөдөлгөөн оруулж чадсан. Социалист бүтээн байгуулалтын үед илгээлтийн хөдөлгөөн өрнүүлж Эрдэнэт, Дархан болон аймгийн төвүүдэд үйлдвэрлэлийн парк байгуулсан нь энэ үйл хэрэгт их нөлөө үзүүлсэн. Төр засгийн дээрх мэргэн бодлогын ачаар манай хүн ам 3 саяд хүрэх шахам өсөж чадсан. Харин хүрсэн амжилтдаа сэтгэл цадаж болохгүй юм. Залуу ажиллах хүчинг харьд гаргаж эмс охид нь харь хүнтэй сууж эх орноосоо даажиж байгаа нь Монгол хүний удмын санг ядууруулах шинэ аюул заналыг буй болгож байна. Монгол хүний эд цусыг харьд гаргахгүй хуультай атлаа орчин үеийн олигтойхон хоёр үйлдвэрийг ажиллах хүчээр хангаж чадах ажиллах хүчгүй атлаа хүүхдээ харь хүнд үрчлүүлж байгаа нэрийдлээр харьд цөлж байгаа нь ч энд нөлөөлөхгүй гэж хэлэхийн аргагүй. Харьд үрчлэгдсэн тэр хүүхдүүдийн удмын санд Монгол хүний сайн сайхан чанар чадамжийг хариуцсан удмын материал хамт үнэгүй экспортлогдож буйг бодоод буцаж эх орондоо ирэх болзлыг хангаж давхар иргэншил олгож үндэсний паспорт бусад баримтийг хөтөлбөл зохилтой. Хилийн чандад суугаа иргэддээ эх орны баялгаас хувь хүргэх данс нээж байгаа нь энэ чиглэлд хийж байгаа маш зөв алхам юм.
Эцгийн удам ёс, эхийн удам дөрвөн үеэсээ цус нь холдож ирдэг
Үндэс угсаа овог аймгийнхаа удмын санг ариун дагшин байлгах нь засаг төр Монголоо гэсэн хүн бүхний сэтгэл бодолд тогтмол хадаатай байх зүйл юм. Манай цөөхөн ард олны дүнд Шарко-Марри Тут, булчин мэдрэлийн аттакси, Паркинсоны өвчин гэсэн Энэтхэг, Төвдөөс дамжиж ирсэн юм уу шинэ мутацаар үүсээд үр удамдаа толгой дараалан давамгайлж дамждаг удмын аюултай өвчний голомт байсаар хүрээгээ тэлж зарим нь бүхэл бүтэн багийг хамарч байгаа үед нүдэн балай чихэн дүлий суух эрх бидэнд байхгүй. Тийм овог аймгийн хүмүүсийг засаг төр ивээлдээ авч чадах хөдөлмөрийг нь эрхлүүлж ийм удмын өвчтэй хүний хүрээ тэлэхээс сэргийлүүштэй. Ийм өвчинд өртсөн хувь хүн овог аймаг бүхэн өөрийн биеэр энэ зовлонг туулж Монгол зон олныхоо удмын санг ариун байлгахад сэтгэл, тэвчээр гаргах ёстой. Миний бие удмын болон төрөлхийн өвчин болгоны тухай яриагүй гэдгийг эрхэм уншигч авхай нар ойлгох бизээ.Энэ өгүүллийг тэрлэж суугаа миний бие болон уншигч авхай таны удмын санд ч төрөлхийн гажиг согог үүсгэх ген нууцаар агуулагдсан байдаг ба гагцхүү илрэхгүй дамжсаар байдаг. Хувь хүний энэ өвчнийг илрүүлэхгүй байх ганц үүрэг бол удам угсаандаа цус ойртолт үүсгэхгүй байх явдал юм. Эцгийн удам 9 үеэсээ эхийн удам 4 үеэсээ цус нь холдож ирдэг гэдгийг надаар хэлүүлэлтгүй манай ард олон мэднэ байхаа. Энэ чиглэлээр засаг төрийн хийх зүйл бол жижиг дунд үйлдвэрлэлийг сум бригадын төвүүдэд бодлогоор байгуулж үйлдвэрлэл, борлуулалт, урамшуулалын бус нутаг улсын тогтолцоог бүрдүүлэх явдал юм. Сайншандын үйлдвэрлэлийн парктай төстэй тийм паркийг баруун аймаг дундын төвүүдийг түшиглэн байгуулмаар байна.
Монгол хүний удмын санг ариун дагшин байлгахад Монгол хүнтэй гэр бүл болж байгаа үржлийн насны гадаадын иргэний мэргэжил боловсрол, эрүүл мэндийг тодорхой шалгуураар хянаж, зөвшөөрч, батлаж байхыг яаралтай хийж хэрэгжүүлмээр байна. Монголын иргэн болохыг хүссэн гадаадын иргэдэд ч иймэрхүү шалгуур байх нь зүйтэй юм.
Гадаад хүнтэй суугаад харь орныг зорьж байгаа охид хөвгүүдэд Монгол цусаа ариун байлгах бодол сэтгэлгээ суулгахад тодорхой ажил зохиомоор байна. Удам судар нь мэдэгдэхгүй харь хүнтэй сууж удмын өвчтэй хүүхэд төрүүлж, түүнийгээ асарч сувилах эмчлүүлэх гэж цөөнгүй Монгол хүн зовж явааг энд хэлэх юун. Архидалт хавтгайрч залуу үе үүнд эрчимтэй өртөж буйг нь Монгол хүний удмын сан бохирдож, эхнэр нөхөр хоёр хоёул архичин болсон атлаа төлөвлөлтгүй олон хүүхэд цувуулж хүүхдийн түрүүч нь ээж, ааваа дуурайж архичин, эсвэл хулгайч болж улмаар архичин хулгайч үйлдвэрлэдэг өрх гэр нийслэлийн дүүрэг, дагуул хот аймгийн төвүүдэд цөөнгүй буй болж Монгол улс АНУ-ын Индианы цөөнхийн араас орох нь хэзээ хэзээгүй болжээ.
Монгол хүний соргог ухаан, уран авъяас бүдгэрэх аюул нүүрлэж буйг төр засаг анхааралдаа авч төвлөрсөн хот суурингийн архичдыг албан журмаар хөдөлмөр эрхлүүлж, донг нь эмчилж, эрүүлжүүлж эмх замбраагүй архи үйлдвэрлэх, худалдаалахыг зах зээл хүний эрх гэж номчирхолгүй хааж цэгцэлмээр болжээ.
Үйлдвэрлэл уул уурхай эрчимтэй хөгжсөнтэй холбоотойгоор агаар, ус, хөрс бохирдож зарим орон нутагт нь малын удмын санд нөлөөлөх хэмжээнд хүрээд байгааг хүлээн зөвшөөрөхөд хүрээд байна.
Хүний үр удамд үйлдвэрлэлд хэрэглэгдэх ямар бодис, яаж нөлөөлж байгааг судалсан судалгаа бодит баримт байхгүй ч ашигт малтмалын олборлолт эрчимтэй явагдаж хөрс, ус бохирдож байгаа Баянхонгор, Өвөрхангайд хонь нохой шиг 4-5 ихэр хурга гаргаж байгаа нь нэг их баярлах зүйл биш юм. Энэ олон ихэр төрсөн хурганы зүсийг харахад хээл авсны дараа хөврөлийн хөгжил гажсаны илрэл байлтай ижил зүстэй байх нь харагдаж байх юм. Удахгүй Монгол эмэгтэй 4-5 ихэр хүүхэд төрүүлжээ гэж мэдээлэхэд хүрээд байна.
Бидний 2004 онд 6799 нярайд хийсэн удам зүйн судалгаагаар 115 нярайд гажиг илэрсний 2-т нь Дауны өвчин, 6-д нь гадар бэлэг эрхтэний гажиг, 18-д нь уруул тагнайн сэтэрхий, 5-д нь гадар чихний гажиг, 8-д нь уушигны гажиг, 6-д нь хөл гарын хуруунд нь зургаадай илэрсэн ба үлдсэн 70-д нь бусад эрхтэн тогтолцооны гажиг илэрсэн.
Байгалийн баялгаа хөрөнгөтнүүдэд цөлмүүлж, хөрс ус нь бохирдсон Африкийн зарим буурай хөгжилтэй оронд өнгөт арьстан эмэгтэй 4 ихэр хүүхэд гаргажээ гэж нэг биш удаа хэвлэлд мэдээлж байсныг манай уншигч авхай нар санаж байгаа байх.
Д.Амгаланбаатар
ЭМШУИС-ийн Анатомийн тэнхмийн эрхлэгч, АШУ-ны доктор, профессор
Эх сурвалж: Зууны мэдээ
No comments:
Post a Comment