БҮҮВЭЙ

"Утгын чимэг-2013" богино өгүүллэгийн наад­­мынгуравдугаар байрт орсон МЗЭ-ийн шагналт зохиолч, яруунайрагч Жигмэд­дор­жийн Сарантуяагийн өгүүл­лэгийгтоли­луулж бай­на.

 Одоогоос  хэдэн жи­лийн өмнө би Германд ажиллаж амьдардаг дүү­гийнхээ урилгаар     Кёльн хот дахь гэрт нь зочил­лоо. Энэ тэрийг сонирхон,   юм үзэж эхэндээ сайхан байсан ч сар гаран болохын алдад уйдах янзтай. Нэг өдөр дүүдээ хэллээ," -Энэ улс орны чинь амьдралыг гаднаас нь хэн ч харчихна. Юм бичдэг хүн байна даа, эгч нь айл  гэр, хүн зоны нь  амьдралтай танилцая" гэж үгэлсээр байж, хүүхэд   асрах   ажилд орлоо доо.

Төрөөд хоёр сар га­ран болж байгаа нялх амьтныг Маркус, аав ээжийн нь шоглон хэлс­нээр "аашт" гэх таван нас­тай хүүг Макс  гэнэ. Хоёр хүү тусдаа нэг, нэг том өрөөнд байх нь миний гайхшийг төрүүлэв.

 Элдэв тоглоом, энэ тэр юм  унжуулсан хөөр­хөн модон орон дотор хөмсөг, сэвлэг гэхээр юм­гүй мулзан шар амьтан   унтана. Урт шар сор­муус нь  үл мэдэг чичигнэн, шилээ шөргөөх  аяд­санаа  сэрж буй бололтой  мур­чигнан, улаан буйл гаргаж жигтэй чангаар  бахирлаа. Би сандарч хүүг өвөр дээрээ авахдаа  эрхгүй  сэвлэгийг нь  үнэр­лээдхэвэл  монгол хүүх­дийн зулайнаас сэнхий­дэг энхэр хөөрхөн үнэр бус, содон сонин саван­гийн үнэр хамар   цоргив.

Би "Өө хөөрхөс" хэ­мээн харамсангуй дуу алдаад бүлээсгэж тавь­сан угжтай сүүг нь  өг­лөө. Хүү  цадаагүй юм уу, ер ийм уйланхай юмсан уу бахирсаар л байлаа. На­рийн цаг минутаар хоол­лодог болохоор нэмж өгөх аргагүй. Хоосон шил соруулж гэдсийг нь дүүр­гэлтэй биш, дэмий л бүү­вэй аялан өрөөн дотуур хэсэг  алхав. Хүүгийн нүд анилдан онилдон байс­наа  унтсан хэдий  ч уд­сангүй  сэрээд   дахиад л бахирч гарлаа. "Герман хүүхэд ийм байдаг юм болов уу , миний хоёр хүү чинь ингэж уйлдаг бай­гаагүй дээ. Хүүхдээ  уйла­хад мөөмөө л өгдөг дөө, ер яалтай билээ" гэж бо­донгоо эх  хүнийхээ зөн­гөөр энгэрээ ярж, бас ч ийш  тийш харж сэрэмж­лээд уруулд нь  хөхний­хөө толгойг хүргэтэл тэр өмөлзөн  тэмтэчсээр   үм­хэж авангаа сурамгай нь аргагүй хөхөж  гарах нь тэр. Хүү хэсэг шуналтай сорж байснаа сүү  гараа­гүйд  гоморхсон  мэт   эхэр татан санаа алдаад, амаа ангайсан хэвээр унтаж орхив. Би "Сүүгүй хэдий ч эхийн л мөөм юм хойно энэ зэргийн амьт­ныг хуураад дуугай бол­го­чихтойгоо байна"  хэ­мээн дотроо хөөрөв.

Хүүг унтуулчихаад   ха­жуугийн өрөөнд байх "аашт" гэгдэх   Макс дээр   ор­лоо. Тэр харин ч над­тай надгүй, өөрийгөө бол­го­чих болтой.Томоо цаас  дэлгэчихсэн юуг ч юм зурж сууснаа надаас нуух ая­дан гараа алдлан дарж хэвтлээ.

Би дөхөж очоод цээ­жилж авсан хэдэн герман үгээ хэлж, гартаа барьж яваа дэвтэр дээрээ хурд­хан гэгч нь морины толгой зураад харуулбал нэг их тоосон шинжгүй, харин "үргэлжлүүлээд  зур" гэж дохиж байна. Тэр миний зурахыг гар дагуулан харж байснаа морины маань хажууд  нохой зу­раатахлаа. Сүүлийг нь зуралгүй орхисонд  би   өөрийнхөө харан­даа­гаар сүүл   нэмэв.

 Хүү хөгжилтэй  инээж, зургуудаа  үзүүллээ. Аав,  ээж, бас жаахан дүүгээ хамт байгаагаар зурж. Германаар юуг ч юм шул­ганан тэднийгээ зааж баа­­хан ярихад нь би бага сага ойлгосон ч нийцэр­хэн  инээж ,толгой дохин суухдаа.  "яагаад аав ,ээж нь  Максыг "аашт" гэсэн юм бол, хөөрхөн л ааш­тай хүү байна шүү дээ "гэж  бодов. 

Хоёр сартай мулзан шар хүүг "Хүү хаа байна, хүү хаа байна" гэхэд нэг муу мурчийн инээх аядаж, амаа том ангайн хөөрдөг боллоо. Уйлаад байвал мөөмөө үмхүүл­чих­дэг, тэгээд ч бувар бувар  үл­гэж байснаа унтаад өгдөг болж билээ. Макс бид хоёр бүүр ч дотно андууд  болж , тэр  намайг ирэхийг хүлээж, өглөө хаалган дээрээ угтана.

Макс германаар, би герман монголоор  хольж хутган  ярьж, юу дур­тай­гаа зурдаг байлаа. Би    морь, гэр, араг шээзгий хүртэл зурна. Макс  ми­ний зурсан арагийг "Та шувууны торийг буруу харуулж зурсан байна"  гэснээр хоёул баахан ­хөх­­рөлдлөө.

Нэг өдөр буйдан дээр тухлан дүүг нь унтуулах  санаатай "Ээ бүүвэй, ээ  бүүвэй" хэмээн аял­гуу­лан, өөрөө ч нүд анилдан суутал Макс өрөөнд ороод ирчихсэн "Би ха­жууд чинь сууж болох уу" гэж байна. "Тэгэлгүй яа­хав суу. Энд унтсан ч болно шүү дээ дүүгийнхээ өрөөнд" гээд  өөртөө наалдуулан хоёу­ланг нь бүүвэйлж гарлаа.

Макс "Ээ бүүвэй гэж юу гэж байгаа юм "гэж асууж байх шиг.

"Ээжийн  хайрын үг. чамд хайртай, миний хүү унтаарай"  гэж байгаа юм. Ээж чинь тэгж бүүвэйлдэг биз дээ" гэвэл хүү дуугай толгой сэгсэрлээ. Би  түүний гуниг  шин­гэ­сэн нүдийг удаан харж тэвчсэнгүй. 

-За тэгвэл Аниа нь та хоёрт бүүвэй зохиож өгье гээд

-Алексын хөөрхөн шар хүү бүүвэй бүүвэй

Ахыгаа дуурайсан мул­­зан шар  дүү    бүүвэй бүүвэй

Хоёулаа хөөрхөн, Жу­лиягийн хүүхдүүд бүү­вэй бүүвэй

Хонгор зүстэй нем­цийн жаалууд бүүвэй бүү­вэй  гэж  амандаа орс­ноор  толгой холбон дуулж бүүвэйллээ. Макс чухам юу гээд байгааг маань мэдэхгүй ч "Бүү­вэй" гэдэг үгийг над­тай хамжин томоо цаасан дээр монголоор бичүүлж авлаа.

Тэр өдрөөс хойш  би  бүүвэй аялан, тэр хоёр ч анилдан онилдсоор гур­вуул нийлж аваад хөөр­хөөн унтчихдаг боллоо.

  *        *       *

Ийнхүү хоёр хөөрхөн амьтантай өдөр хоногийг  өнгөрөөж, орой аав ээжид нь хүлээлгэж өг­сөөр хагас сар болж бай­тал  нэг өдөр хэрэг бишд­лээ.

Орой намайг ава­хаар  дүүг   ирэхэд гэрийн эзэг­тэй  ямар нэгийг чухалч­лан ярьж ширээ засан "суу, тухал" болоод яв­чихав. Бид хооллож, гэ­рийн эзэд баярлаж та­ларх­санаа хэлж буй янз­тай. Гэтэл Макс гэнэт бо­сон харайж дээшээ өрөө ­рүүгээ  гүйлээ. Би дүүгээс "Чи эдэнтэй юу яриад бай­гаагаа надад хэлээч дээ.  Макс  нэг л хачин..."  гэвэл

-Макс таныг жинхэнэ ээжийгээ болгож авна  гэж аав, ээждээ хэлсэн байна. Тэгээд өнөөдрөөс  гэртээ  ажиллуулахгүй, баяр­лалаа гээд үдэлтийн зоог барьж байна гэх нь тэр. 

-Хөөх. Яадаг билээ. Амьтны хүүхэд  тэгтлээ их дасгахаар юм болоогүй дээ. Надаас хүүхдүүдээ харамлаж байна гэсэн үг үү гэтэл дүү

-Ер нь бол тийм. Ха­риад ярья  гээд явахаар бослоо.  Дахиад ирэх­гүй нь  гэхээс  өнөө муу мул­зан шарыг нэг үнс­чих­мээр, Максыг ч нэг тэвэр­чихмээр санагдаад дэмий л  шат руу харвал гэрийн эзэгтэй мөрөөр тэвэрч аваад монголоор  чүү ай "баяллаа сага" гээд үүд рүү алхах нь юу юугүй хөөлөө  дөө. Гэтэл Макс  шат уруудан гүйж ирээд   хөлнөөс зууран "Сага, сага" гэж голынхоо дуу­гаар бахирах нь тэр.  Надтай цуг явна хэмээн өөрийн  гэх юмаа хийдэг  үүргэвчээ үүрч, өвлийн зузаан гутал өмссөн ха­раг­дана. Би хэрэг  хийсэн хүн шиг нугдайж, нүд бү­рэлзэн, нулимсаа    зал­гив. Ээж нь Максыг угз татан надаас салгахад муу үүргэвч нь газар унаж, хэдэн тоглоом, ми­ний зурж өгсөн зургууд бас "Бүүвэй" гэж томоор  бичсэн цаас  газар уна­лаа. Би Максын толгойг хальт илээд авахдаа ээжийнх нь хөл дороос   өнөөх  "бүүвэй" гэж бич­сэн цаасыг л  шүүрч амж­сан юм.

Мод бут,цэцэг жим­сээр хүрээлэгдсэн асар том байшингаас бид хоёр яаран  холдлоо Дүү жолоо мушгингаа:  

-"Жаргалтай газар хүн, өвстэй газар мал тогтдоггүй" гэдэг шиг зү­гээр л юмаа бичээд, юм үзэж сонирхоод гэрт  байж байхгүй,  айл гэр энэ тэр гэж байж, амьтны хүү­хэд эвгүй байдалд оруул­чихлаа даа. За яахав,  тэгж байгаад яваандаа   мартчихна биз  дээ" гэж байна.

Би  дүүдээ уураа гар­гаж "Мартана гэнэ шүү. Мартдаггүй л байхгүй юу. Мулзан шар маргааш мөөмөө нэхэж уйлна, тэр эх шүү юм нь ер хөх дэ­лэн­тэй амьтан уу, үгүй юу, нялх амьтанд хаймар зуул­гачихаад, бас   эмч гээд байгаа шүү. Ун­туу­лах гэж бүүвэй аялсан, уйлаад байхаар нь мөө­мөө өгсөн. Юу нь болохоо байчихаав"  гэтэл дүү  ог­цом тоормосоо гишгэж би золтой л урд шил мөр­гөчихсөнгүй. Дүү:

-Юу? Мөөмөө өгсөөн. Одоо, та юу даа? гэж дайны сураг сонссон хүн шиг нүдээ дүрлийлгэн бачимдах нь тэр. Би:

-Тэгсэн, яадгийм, уйлаад байгаа амьтныг, чи бол  хараад суух уу. Харин ч монгол эхийн мөөмийг хөхсөн азтай хүү гэж ирээд л өөрийгөө өмөөр­лөө.

-Яана аа. Та арай ч дээ. Алексийнх ашгүй ка­мер тавиагүй юм байна л даа. Камерт орсон бол та өдийд өнгөрсөөн. Шо­ронд суусан. Мөөмөө хө­хүүлсэн гэнэ шүү. Өөр  яасан?

-Яах юу байдгийм, өхөөрд­сөн, үнсэж үмхэл­сэн. Эрхлүүлсэн, тэгээд юу гэж. Үгүй ер шоронд хийнэ гэнэ шүү. Хүүхэд хайрласных нь төлөө юу?  гээд хоолойд торсон ну­лимсаа залгингаа    "Пээ. Тамхилсны маань мэд­сэн бол би ч толгойгоо авахуулах байж л дээ" гэж бодлоо.

Тэнгэр баганадсан бай­­­шин барилга, шил  то­лин цамхагууд нулимс­тай нүдэнд минь дай­вал­зан, хариугүй нурах гэж байх шиг. Би Макс хүү­гийн "БҮҮВЭЙ" гэж то­моор бичсэн цаасыг ням­байлан өвөртөө хийгээд  "Ээждээ, хоёр хүүхэд дээ­рээ очъё доо" гэж өөрийн  эрхгүй шивнэлээ.